10 nguyên nhân gây thoát vị đĩa đệm lưng phổ biến

Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng dù không gây nguy hiểm cho tính mạng nhưng bệnh cũng để lại rất nhiều di chứng nặng nề nếu như không chữa trị kịp thời. Việc tìm hiểu nguyên nhân gây thoát vị đĩa đệm lưng chính là bước đệm quan trọng giúp điều trị bệnh đúng cách và đạt hiệu quả cao.

Xem thêm:

• 15 biểu hiện thoát vị đĩa đệm lưng – Cách nhận biết sớm
• 10+ phương pháp điều trị thoát vị đĩa đệm thắt lưng hiệu quả

1. Tại sao thoát vị đĩa đệm dễ mắc phải như vậy?

Thoát vị đĩa đệm là căn bệnh xương khớp rất dễ mắc phải trong cuộc sống. Để hiểu được lý do tại sao như vậy trước hết ta phải đi tìm hiểu về cấu tạo và cơ chế dẫn đến thoát vị đĩa đệm.

1.1. Cấu tạo của đĩa đệm

Theo giải phẫu học, cột sống có tất cả 23 đĩa đệm, trong đó có 5 đĩa đệm cổ, 11 đĩa đệm lưng, 4 đĩa đệm thắt lưng và 3 đĩa đệm chuyển đoạn. Nhìn trực quan, đĩa đệm giống như một thấu kính lồi hai mặt. Nhìn theo mặt cắt lát, đĩa đệm được cấu tạo từ 3 bộ phận chính là nhân nhầy, vòng sợi và mâm sụn.

Nhờ khả năng co giãn của vòng sợi cùng tính dịch chuyển sinh lý phồng xẹp của nhân nhầy mà đĩa đệm có tính đàn hồi cao, giúp cột sống tránh được những chấn động mạnh gây nguy hiểm cho hệ xương khớp.

1.2. Cơ chế hình thành thoát vị đĩa đệm

Bình thường đĩa đệm sẽ nằm ở khe giữa hai đốt sống. Lúc này, nếu có một ngoại lực tác động mạnh vào cột sống sẽ làm cho lớp bao xơ bên ngoài bị nứt rách, khiến nhân nhầy bên trong đĩa đệm sẽ theo vết rách đó thoát ra ngoài chèn ép lên rễ thần kinh gây đau cột sống. Hiện tượng này gọi là thoát vị đĩa đệm.

1.3. Biến chứng của thoát vị đĩa đệm

Thoát vị đĩa đệm có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm nếu bệnh nhân không phát hiện và điều trị kịp thời. Ngoài những cơn đau nhức cột sống thông thường, bệnh nhân cũng có thể bị rối loạn cảm giác, teo cơ, cứng khớp, hạn chế vận động thậm chí là bại liệt, tàn phế suốt đời.

2. 10 nguyên nhân gây thoát vị đĩa đệm lưng phổ biến

Có rất nhiều nguyên nhân dẫn đến thoát vị đĩa đệm lưng. Dưới đây là 10 nguyên nhân phổ biến nhất.

2.1. Thoái hóa cột sống tự nhiên

Thoái hóa cột sống tự nhiên có thể bắt nguồn từ quá trình lão hóa hoặc các bệnh lý bẩm sinh.

2.1.1. Lão hóa

Lão hóa là một trong những nguyên nhân thoát vị đĩa đệm lưng hàng đầu. Sở dĩ vậy là do, đĩa đệm được nuôi dưỡng bằng sự thẩm thấu. Tuổi càng cao, sự thẩm thấu càng kém, đĩa đệm rất dễ bị mất nước và khô, không thể phồng xẹp một cách tự nhiên như trước nữa.

Các vòng sợi ở bao xơ cũng yếu dần đi, chỉ cần một áp lực đủ mạnh cũng có thể làm cho bao xơ bị nứt, rách, khiến nhân nhầy dễ dàng thoát ra ngoài.

Muốn hạn chế quá trình lão hóa, bệnh nhân nên:

• Thường xuyên tập luyện thể dục thể thao để tăng cường sự dẻo dai cho xương khớp.
• Uống nhiều nước để cung cấp đủ nước cho đĩa đệm, tối thiểu khoảng 2 lít nước mỗi ngày.
• Bổ sung thêm vào thực đơn hàng ngày các món ăn từ nước dùng của xương để kích thích sản sinh ra nhiều collagen cho vòng sợi bên ngoài, giúp vòng sợi đàn hồi và bảo vệ lớp nhân nhầy đĩa đệm bên trong tốt hơn.

2.1.2. Bệnh lý bẩm sinh

Theo thời gian, các bệnh lý bẩm sinh như gù vẹo cột sống, gai đôi cột sống, thoái hóa cột sống… có thể tiến triển và gây ảnh hưởng xấu đến đĩa đệm, làm đĩa đệm bị dịch chuyển hoặc tổn thương dẫn đến thoát vị.

Biện pháp tốt nhất để phòng tránh bệnh thoát vị xảy ra là bệnh nhân nên:

• Thường xuyên kiểm tra sức khỏe định kỳ để các bác sĩ kiểm soát sát sao các bệnh lý bẩm sinh
• Việc kiểm tra sức khỏe định kỳ giúp tránh để bệnh nặng sẽ gây ảnh hưởng đến đĩa đệm xung quanh.

2.2.  Hoạt động, vận động sai tư thế

Lao động nặng nhọc, đứng hoặc ngồi làm việc không đúng tư thế cũng là nguyên nhân gây ra thoát vị đĩa đệm lưng hàng đầu.

2.2.1. Tư thế đứng, ngồi làm việc không đúng

Ngồi hoặc cúi quá lâu trong một tư thế sẽ làm gia tăng áp lực lên nội địa đệm, khiến đĩa đệm bị chèn ép và thoát vị ra bên ngoài khoang đốt sống.

Tình trạng này rất dễ gặp ở đối tượng là dân văn phòng, lễ tân, thợ may, tài xế…những người do đặc thù công việc phải ngồi nhiều và ít vận động.

Giải pháp khắc phục:

• Bệnh nhân không nên ngồi quá lâu ở một tư thế.
• Sau khoảng thời gian 45 – 60 phút nên đứng dậy đi lại và đổi tư thế để các đĩa đệm được thư giãn.

2.2.2. Tư thế sai trong lao động

Thường xuyên mang vác các vật nặng quá sức bằng cổ hoặc lưng có thể làm cho đĩa đệm bị nén quá mức và thoát vị ra bên ngoài.

Đây là nguyên nhân thoát vị đĩa đệm hàng đầu của nhóm người lao động phổ thông như công nhân bốc vác, công nhân dỡ vận chuyển hàng hóa ở các bến tàu thuyền.

Để tránh gây thương tổn cho đĩa đệm, khi bê vật nặng bệnh nhân cần lưu ý:

• Hạn chế bê vật nặng bằng cổ hoặc vai, nên sử dụng tay để bê vật nặng.
• Trước khi bê cần xem xét xem vật nặng có thể bê được không. Nếu quá sức của mình nên nhờ đến sự trợ giúp của những người xung quanh.
• Khi nâng vật nặng lên hay đặt vật nặng xuống đều chỉ dùng cử động của tay, chân và đùi, không dùng cử động của lưng.
• Luôn giữ lưng thẳng, không bị nghiêng ra phía sau.

2.2.3. Vận động sai tư thế

Tập thể dục rất tốt cho sức khỏe nhưng nếu thực hiện không đúng cách có thể làm tăng nguy cơ bị thoát vị đĩa đệm. Cụ thể, khi bạn tập thể dục với cường độ mạnh nhưng bị sai động tác sẽ làm cho dây chằng, khớp xương và đĩa đệm bị tổn thương.

Ngoài ra, khi bạn cố gắng kiễng chân lên với vật ở trên cao, với vật ở xa cũng làm cho đĩa đệm bị nén đột ngột dẫn đến nứt rách bao xơ bên ngoài và gây ra chứng thoát vị.

Giải pháp khắc phục hạn chế bệnh hình thành phát triển là:

• Bệnh nhân nên tập thể dục với cường độ vừa phải.
• Lúc mới tập nên tập nhẹ nhàng để cho xương khớp và hệ thống gân cơ dần làm quen với bài tập. Sau một thời gian khi đã thích nghi có thể tăng dần cường độ bài tập lên.
• Thực hiện các bài tập dưới sự hướng dẫn của huấn luyện viên.
• Không nên cố gắng với vật ở trên cao bằng cách kiễng chân.
• Nếu đồ vật để ở quá cao nên dùng bục, ghế hoặc thang đứng lên để lấy đồ.

2.3.  Chấn thương

Tai nạn giao thông hoặc chấn thương trong quá trình tập luyện thể dục thể thao có thể làm cho đĩa đệm bị tổn thương nghiêm trọng, dẫn đến thoát vị.

Giải pháp khắc phục:

• Khi bị chấn thương cột sống, bệnh nhân nên tiến hành đến các cơ sở y tế để bác sĩ chụp chiếu, chẩn đoán bệnh và đưa ra phương án điều trị kịp thời.
• Hạn chế vận động kết hợp với nghỉ ngơi để bệnh nhanh hồi phục.

2.4. Thừa cân, béo phì

Trọng lượng cơ thể lớn luôn làm cho cột sống phải gồng lên để gánh đỡ. Lâu dần, chức năng của cột sống bị yếu đi. Cột sống dễ bị thoái hóa, cong vẹo làm cho đĩa đệm lệch ra khỏi vị trí ban đầu và thoát ra ngoài.

Giải pháp khắc phục:

• Duy trì cân nặng ở mức hợp lý.
• Lên kế hoạch giảm cân nếu như trọng lượng cơ thể vượt tiêu chuẩn quy định.

2.5. Yếu tố di truyền

Thoát vị đĩa đệm cũng có thể do yếu tố di truyền. Nhiều thống kê y tế cho thấy, nếu bố mẹ có đĩa đệm yếu do bất thường về cấu trúc thì con cái cũng dễ bị thoát vị đĩa đệm.

Yếu tố di truyền liên quan nhiều đến các gen bên trong nên rất khó để khắc phục được bệnh.

2.6. Lối sống sinh hoạt

Lối sống sinh hoạt hàng ngày có ảnh hưởng rất lớn đến cột sống và đĩa đệm.

2.6.1. Ngồi gù lưng

Ngồi gù lưng sẽ rất dễ làm cho cột sống bị cong vẹo và mất đi đường cong sinh lý tự nhiên. Đây cũng chính là nguyên nhân gây thoát vị đĩa đệm lưng phổ biến. Khi cột sống bị cong vẹo, các đốt sống sẽ bị trượt khỏi vị trí ban đầu, kéo theo đó là đĩa đệm cũng bị dịch chuyển thoát ra ngoài và chèn ép lên dây thần kinh.

Giải pháp khắc phục bệnh hiệu quả nhất là chỉnh lại tư thế ngồi sao cho đúng:

• Ngồi thẳng, lưng song song với thành ghế, mắt nhìn về phía trước cách màn hình khoảng 45cm.
• Cẳng tay và bàn tay tạo thành một đường thẳng.
• Chân chạm mặt sàn nhà.
• Vai thả lỏng.
• Điều chỉnh bàn làm việc và ghế ngồi phù hợp với chiều cao để đầu không bị cúi hoặc ngửa quá mức.
• Lưng vừa vặn dựa vào thanh tựa ở phía sau.
• Ngoài điều chỉnh tư thế ngồi đúng, bệnh nhân cũng nên kết hợp luyện tập thêm các bài tập chữa gù lưng.

2.6.2. Đeo túi nặng lệch vai

Tương tự như ngồi gù lưng, đeo túi nặng lệch về một bên vai trong thời gian dài cũng làm cột sống bị cong vẹo và đĩa đệm bị thoát vị.

Giải pháp khắc phục:

• Đeo túi với trọng lượng vừa phải phù hợp với khả năng mang vác của cơ thể.
• Đeo túi ở cả hai bên vai để lực tác động lên cột sống được phân bố đều.

2.6.3. Gối đầu quá cao khi ngủ

Gối đầu quá cao khi ngủ là thói quen hết sức tai hại khiến bạn dễ bị thoái hóa đốt sống cổ và thoát vị đĩa đệm. Gối đầu quá cao làm cho đầu bị cúi gập về trước, còn khi nằm nghiêng sẽ bị vẹo cổ.

Do vậy, giải pháp giúp bạn vừa có giấc ngủ ngon lại phòng tránh được bệnh thoát vị là:

• Sử dụng gối có độ cao phù hợp, không cao quá và cũng không thấp quá.
• Nên chọn gối có chất liệu mềm mại để khi gối, đầu và cổ không bị đau.

3. Thoát vị đĩa đệm có chữa được không?

Theo các chuyên gia xương khớp, thoát vị đĩa đệm có thể chữa được nhưng không thể khỏi hoàn toàn mà chỉ phục hồi tối đa nhất là khoảng 90%. Sở dĩ vậy là do, xét về bản chất thoát vị đĩa đệm chỉ được coi là chữa khỏi hoàn toàn nếu như cơ thể tự sinh ra được đĩa đệm mới nhưng điều này là không thể.

Thêm nữa, không có một phương pháp điều trị nào có thể giúp các đĩa đệm đã bị xơ hóa, tổn thương nặng nề có thể trở lại lành lặn như ban đầu. Ngay cả các phương pháp điều trị ngoại khoa như phẫu thuật hay thay đĩa đệm nhân tạo cũng chỉ là những giải pháp tạm thời vì sau điều trị bệnh vẫn có thể tái phát lại.

Tuy nhiên người bệnh cũng không nên quá lo lắng vì với khả năng hồi phục lên đến 90% thì mức độ hoạt động và sinh hoạt cũng gần đạt như bình thường.

Hiện nay, việc điều trị thoát vị đĩa đệm có thành công hay không sẽ phụ thuộc vào rất nhiều tố như tình trạng thoát vị, phương pháp điều trị nhưng quan trọng nhất vẫn là ý chí và tinh thần hợp tác của bệnh nhân.

Muốn chữa thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng khỏi bệnh nhân cần phải tuân thủ các nguyên tắc sau:

• Thực hiện đúng phác đồ điều trị của bác sĩ, không tự ý thay đổi hoặc bỏ giữa chừng.
• Thường xuyên tập luyện các bài tập thể dục thể thao tốt cho người bị thoát vị như đi bộ, bơi lội, yoga…
• Duy trì chế độ dinh dưỡng hợp lý, bổ sung thêm nhiều thực phẩm tốt cho xương khớp như canxi, vitamin D, vitamin nhóm B, omega 3…
• Nghỉ ngơi điều độ, tránh làm việc nặng nhọc quá sức hoặc stress kéo dài.

Thoát vị đĩa đệm là bệnh lý xương khớp đang có xu hướng trẻ hóa độ tuổi mắc bệnh. Bệnh gây ra nhiều đau đớn và biến chứng nguy hiểm. Bài viết trên đây đã cung cấp cho bệnh nhân đầy đủ thông tin về nguyên nhân gây thoát vị đĩa đệm lưng giúp bệnh nhân hiểu rõ hơn về căn bệnh nguy hiểm này.